Opa

Door mijn jonge jongensogen kijk ik naar de man in zijn zwarte leren stoel. Het is opa Wim Bakker. Ik weet niet of hij mij ziet. Hij lijkt zo ver weg met zijn gedachten. Ik ben een beetje bang voor hem, omdat hij nooit lacht. Het is net of hij dood is.

En op een dag … is dat ook zo

Ik was niet bij zijn uitvaart, maar ik weet nog dat ik in de keuken aan mijn moeder vroeg of papa, Jan Bakker, had gehuild. Ze draaide er een beetje omheen en ik snapte daar helemaal niets van. “Hoe kun je nou níet huilen als je vader dood is?”,zei mijn jonge jongenshart.

De jaren daarna waren we nog vaak bij oma Maria. Daar lagen altijd die grote, ronde, zwaar-metalen medailles met heroïsche afbeeldingen die een onweerstaanbare aantrekkingskracht op mij hadden. De zwarte leren stoel was leeg en bleef leeg. Ik durfde er niet in te gaan zitten, want dan zou ik ook dood gaan en daar had ik duidelijk nog geen zin in, zo zeiden mijn jonge jongenshersenen.

Namen

Wim Bakker en Jan Bakker. Willem en Jan, Jan en Willem. Iedereen kent mij tegenwoordig als Jawi, Ja Wi voel je hem al aankomen? Juist, mijn volledige naam is Jan Willem. Jan naar mijn vader, Willem naar mijn opa.

Vroeger riep ik overmoedig tegen vrienden en vriendinnen, dat ik het maar een fantasieloze naam vond. Hadden ze nou echt niks beters kunnen bedenken?

Neem nou mijn zus, zij heet: Maryse Pernelle ……………..

Kijk dat is een naam! Fantasierijk en prikkelend met een Frans geurtje. En op het geurtje na doet ze haar naam alle eer aan!

Idealisme en de gevolgen

Opa Wim was groots voor de oorlog uitbrak. Een idealist die zich hard maakte voor veel mensen in de maatschappij. Hij was topman bij Vrij Nederland en een democratisch socialist in hart en nieren. Voor de oorlog schreef hij stukken over het gevaar van de wrede tiran die oprukte. In december 1940 werd hij door de Gestapo gearresteerd en door het Oberst Kriechsgericht veroordeeld tot acht jaar tuchthuisstraf. Één jaar in Scheveningen en de resterende tijd, tot de capitulatie, in een tuchthuis in Siegburg.

Onzekerheid

In het ongewisse over het lot van zijn vader worstelde mijn vader zich door de spannende en verdrietige oorlogsjaren. Hij had iets belangrijks geleerd dankzij de afgelopen gebeurtenissen: als je je mond open doet … dan word je in de gevangenis gegooid. Deze jonge jongensgedachte heeft hij de rest van zijn leven geleefd. Papa Jan was een stille man die door middel van zijn kookkunsten zei dat hij van je hield. Jonge jongensmomenten die ik me goed herinner, bestaan uit samen in de keuken staan en zelfgemaakte kroketten draaien, warm deeg kneden en romige mayonaise kloppen. Ik huilde op zijn uitvaart.

De oorlog heeft danige invloed gehad op ons familiesysteem en hoe met name de mannen zich tot elkaar verhouden.

In ons huis hing een imaginair tegeltje aan de wand. Onzichtbaar, maar heel voelbaar:

Als je je stem laat horen, dan valt je hoofd, dus …… niet storen.

Terugtrekken vanuit angst

Net als mijn vader bleef ik vaak stil als er spanning optrad tussen anderen en mij. Je kunt je voorstellen dat dit mechanisme in een relatie niet echt lekker werkt. Ook mijn drie zonen worden stil in conflictsituaties. Allemaal trekken we ons terug uit, mogelijk, moeilijke situaties.

Het stil worden is een erfenisje. Het is gedrag dat ik voel en laat zien, maar het is niet van mij. Het is de directe ervaring én de angst van die grootse man, mijn opa.

Eenmaal thuis was mijn opa fysiek gebroken. Zijn resterende leven stond in het teken van het ondersteunen van andere politieke gevangenen die het zwaar hadden na de oorlog. De medailles had hij dubbel en dwars verdiend.

Sleutel naar geluk

Ik stond eens als vraagsteller in een familieopstelling en daarin kwam ik, voor mij onverwacht, mijn opa weer tegen. Met mijn wat oudere mannenogen was ik blij om hem te zien. Ik voelde erkenning en verwantschap en ik besefte me ten volle dat ik zijn naam draag. Mijn vaders en mijn vaders-vaders naam. Wauw! Nu voelt dit besef voor mij als een sleutel naar geluk.

Lang heb ik het voelen ‘schuren’ in mij. Enerzijds mijn terugtrekken en mijzelf niet uitspreken en anderzijds de drang om naar buiten te treden om een idealistische visie te delen en bewustzijn te vergroten: dat we de vrije keuze hebben om ons leven als goed te ervaren.

Wij zijn vrij

In Nederland worden wij niet onderdrukt en hoeven we niet te vluchten. De enige die ons onderdrukt, zijn we zelf en de enige die ons doet vluchten, zijn we ook zelf.

Wij zijn vrij in dat we ons zelf onderdrukken, wij zijn vrij in dat we vluchten en wij zijn ook vrij in dat we kiezen voor ons geluk.

(On)vrijheid

Onvrijheid is een steeds weer terugkerende thema tijdens de (wandel)coaching en het ‘Levend Water’-ritueel dat ik mag begeleiden. Telkens in een andere vorm verpakt, omdat geen familiesysteem hetzelfde is.

Kinderen houden van hun ouders en kunnen, onbewust, uit liefde en loyaliteit lasten op zich nemen die ze niet hoeven te dragen.

Alles is liefde

Lichtpunt: jij bent de bron in je eigen systeem en dat geldt voor iedereen. Dit maakt ook dat je de keuze hebt, als je de verbanden gaat zien. De keuze om niet te kiezen voor andermans lijden, de keuze om te kiezen voor je eigen geluk en daarmee het geluk van je naasten. Ook dat is liefde.

Niet Janwillem zoals ik mijn naam in mijn jonge jongensjaren aan mekaar vlocht, maar Jan Willem met twee hoofdletters. Ik voel waar ik uit voortkom, ik voel dat ik gesteund wordt door voorvaderen. Ik voel hun aanwezigheid en omdat zij er zijn en mij basis geven, kan ik dit naar mijn zonen doen.

Mijn volwassen mannenogen openen zich.

Trots ben ik op Jan en Wim.
Trots ben ik op Jawi.
Trots ben ik op Bogi Joya, Faile Sol en Mante Jannes.